Kooperacja niespokrewnionych ze sobą jednostek w społeczeństwie jest czymś, co budzi ciekawość badaczy. Istnieje szereg rożnych koncepcji na ten temat opartych m.in. na teorii wyboru krewnych czy wzajemnego altruizmu, jednak w ludzkim społeczeństwie wpływy kulturowe wydają się pełnić największą rolę. Jednym z możliwych wyjaśnień jest to, że ludzie opierają swoje zachowanie na ocenie moralnej i że decyzja o współpracy zależy od reputacji adresata tej współpracy, która z kolei wynika z jego wcześniejszych działań. Altruistyczne zachowanie może przykładowo poprawić reputację jednostki i stworzyć wizerunek wartościowego członka społeczeństwa, co w przyszłych interakcjach społecznych będzie stanowiło zachętę do współpracy.
W swoim badaniu Radzvilavicius et al. chcieli sprawdzić, czy altruizm może się pojawić, gdy ludzie mają odmienne opinie o sobie nawzajem dotyczące moralności. Aby tego dokonać wykorzystali tzw. ewolucyjną teorię gier – matematyczny model tego, jak strategie zmieniają się w populacji wraz z czasem. W tym modelu każdy mógł zdecydować, czy poniesie koszta osobiste w celu przyniesienia korzyści innej osobie. Każdy uczestnik – ofiarodawca, mógł zdecydować, czy zachowa się altruistycznie w oparciu o reputację adresata korzyści, a obserwatorzy mogli dokonywać aktualnej oceny w oparciu o zachowanie uczestników.
Te badania mogą pomóc zrozumieć, jak empatia rozwija się w społeczeństwach, które cenią sobie reputację jako środek prowadzący do odwzajemniania się korzyściami. Teoria gier już wczesniej była wykorzystywana ( patrz: Prisonner’s Dilemma1 czy Donation Game2), aby wykazać, jak reputacja może wspierać kooperację w populacji zaangażowanej w szereg interakcji społecznych. W najprostszych analizach, gdy reputacja jednostki jest uważana za „dobrą” lub „złą”, strategia potencjalnego ofiarodawcy opiera się na reputacji adresata – na przykład poprzez kooperację z dobrym adresatem, a porzuceniem złego. Osoba trzecia – obserwator – aktualizuje reputację ofiarodawcy w odpowiedzi na jej postępowanie wobec adresata.
W badaniu traktowano empatię jako możliwość, że obserwujący dokona oceny moralnej z perspektywy innej osoby. Najpierw badane były skutki, jaki wywiera empatia na poziom współpracy , a następnie badana była ewolucja empatii przy pomocy dynamiki adaptacyjnej i określane były warunki, dzięki którym empatia rozwinie się, a jej poziom pozostanie stabilny.
Matematyczny model pokazał, że kiedy ludzie są bardziej empatyczni i mają zdolność wchodzenia w buty innej osoby, altruizm wykazuje tendencję do rozszerzania się z biegiem czasu. Kiedy ludzie biorą pod uwagę różne opinie i tworzą oceny moralne z perspektywy innej osoby, populacja może osiągnąć wyższy poziom współpracy. Co więcej, zdolność do brania pod uwagę perspektywy innej osoby sama w sobie może ewoluować i utrzymywać stały poziom w danej populacji, co oznacza, że jednostki, które oceniają innych w sposób empatyczny radzą sobie lepiej, przez co empatia szerzy się dzięki wpływowi społecznemu.
Źródła:
Arunas L Radzvilavicius, Alexander J Stewart, Joshua B Plotkin, 9.04.2019,
„Rozwój empatycznej oceny moralnej”
University of Pennsylvania, University of Houston
https://elifesciences.org/articles/44269#bib28
- 1Rapoport A, Chammah AM, Orwant CJ (1965) Prisoner’s Dilemma: A Study in Conflict and Cooperation ,University of Michigan Press.
- 2 Nowak MA, Sigmund K , (2005), Evolution of indirect reciprocity, Nature, 437:1291–1298.