Empatia to jedna z kluczowych kompetencji pracowników służby zdrowia, która stanowi o sukcesie relacji z pacjentem i opieki skupionej na pacjencie. Celem badania przeprowadzonego pomiędzy kwietniem 2019 a marcem 2020 roku było określenie poziomów i skali empatii u studentów następujących kierunków: medycyny, pielęgniarstwa, położnictwa, psychologii, pedagogiki i socjologii. W badaniu wzięło udział łącznie 1783 studentów z Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego I Uniwersytetu Gdańskiego. Studenci przeszli test Ilorazu Empatii (EQ – 40). Badacze porównali ze sobą wyniki obydwu grup.

Cel badania:

Wiele poprzednich publikacji ukazywało zasadność interwencji edukacyjnej mającej na calu podtrzymanie lub podwyższenie poziomu empatii, a jednocześnie niektóre badania zwracały uwagę na niski poziom emocjonalnej oraz kognitywnej empatii u studentów przygotowujących się do zawodów medycznych, a także jej spadek. Jednym z punktów odniesienia było badanie autorstwa Rembowskiego z 1989 roku1. W badaniu pilotażowym przeprowadzonym na grupie studentów Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego pomiędzy listopadem 2017 a czerwcem 2018 roku zaobserwowano, że malejąca tendencja poziomu empatii jest sprzężona pozytywnie z upływem kolejnych lat edukacji medycznej. Niektórzy upatrują przyczyn tego stanu w rozpoczęciu praktyki klinicznej po ukończeniu trzeciego roku edukacji. Dlatego naukowcy przeprowadzający to badanie, tj. K. Sobczak, A. Zdun-Ryżewska i A. Rudnik, chcieli stwierdzić, czy ta hipoteza się potwierdzi oraz porównać ze sobą poziomy empatii studentów kierunków medycznych I niemedycznych.

Metoda i wyniki badania:

W badaniu głównym narzędziem badawczym był kwestionariusz Ilorazu Empatii – EQ-40, składający się z 40 pytań diagnostycznych. Badanych podzielono na 4 grupy:

• klasa I – poziom empatii od 0-32 punkty = niski poziom empatii, często osoby z zespołem Aspergera lub wysoko-funkcjonującym autyzmem,
• klasa II – poziom empatii 33-51 punktów= średni poziom; przeciętny wynik u kobiet w tym przedziale to 47 punktów, a mężczyzn – 42,
• klasa III – poziom empatii – 52-63 punkty = powyżej przeciętnej,
• klasa IV – poziom empatii – 64-80 punktów = bardzo wysoki , maksymalny poziom EQ.

Największa grupa osób w klasie I składała się ze studentów przygotowujących się do zawodów medycznych – 18,2 % studentów otrzymała wynik poniżej 32 punktów EQ. Dla przeciwwagi, najniższy wskaźnik osób z zaburzeniami empatii reprezentowali studenci pedagogiki oraz fizjoterapii. Także wśród osób, które uzyskały najniższy wynik EQ=20, najliczniejszą grupę stanowili studenci kierunków medycznych.

Wnioski :

Okazało się, że przeciętny poziom empatii studentów kierunków medycznych był niższy od studentów kierunków niemedycznych. Najniższy poziom empatii stwierdzono u studentów położnictwa, podczas gdy najwyższy u studentów psychologii I pedagogiki. Stwierdzono także, że poziom empatii istotnie spada u studentów medycyny podczas ich medycznej edukacji. Przyczyna tego spadku nie jest jednoznaczna i może być spowodowana którymś z następujących czynników: rozpoczęciem praktyki klinicznej, rosnącym poziomem stresu powiązanego ze stylem nauczania itp. Co ciekawe, poziom empatii obniżał się także u studentów kończących trzeci rok studiów niezależnie od kierunku.

Badanie wykazało także, iż na kierunkach medycznych przybywa osób z zespołem Aspergera I wysoko-funkcjonującym autyzmem, gdyż ich liczba była większa niż w badaniach z roku 1989. Także w odniesieniu do tego samego badania badacze odnotowali tendencję spadkową poziomu empatii u studentów wszelkich kierunków. Ta tendencja zgadza się z zaobserwowaną przez S. Konrath u dzieci w wieku szkolnym, który odnotował 40% spadek poziomu empatii w ciągu ostatnich 30 lat, z jednoczesnym wzrostem liczby osób o tendencjach narcystycznych. Naukowcy przeprowadzający to badanie przychylają się do hipotezy, że spadek poziomu empatii u studentów kierunków medycznych może mieć głębsze podłoże i być uwarunkowane raczej zmianami społecznymi, jak to sugeruje S. Konrath et al2.

Dlatego autorzy raportu sugerują wprowadzenie doradztwa kariery w momencie wyboru specjalizacji. Istnieje wiele dowodów na to, że warto do programu studiów medycznych wprowadzić kursy rozwijania empatii. Autorzy zwracają także uwagę, że podczas studiów medycznych przedmioty takie jak: psychologia, etyka i socjologia medyczna obejmują zaledwie 1,7 % obowiązkowego programu nauczania. Medycyna obecnie skupia się głównie na edukacji biomedycznej, co może się przyczyniać do spadku kompetencji psychospołecznych u studentów. Z drugiej strony materiał nauczany na studiach tego typu, obejmujący wiele przedmiotów ścisłych może przyciągać osoby z zaburzeniami odczuwania empatii. Z tego względu doradztwo kariery w momencie wyboru specjalizacji mogłoby okazać się potrzebne, ze względu na to, że pośród zawodów medycznych jest wiele takich, które wymagają wysokiego poziomu empatii, jak też takich, które go nie wymagają.

Podsumowując:

Autorzy badania sugerują, że istnieje paląca potrzeba wprowadzenia praktycznych kursów związanych z zarządzaniem emocjami, empatią i współczuciem do obowiązkowego kanonu nauczania na kierunkach medycznych.

Źródło:

„Intensity, dynamics and deficiencies of empathy in medical and non-medical students”

Krzysztof Sobczak, Agata Zdun-Ryżewska, Agata Rudnik

Opubikowano : 10.09.2021 r. w BMC Medical Education

https://bmcmededuc.biomedcentral.com/articles/10.1186/s12909-021-02927-x

1Rembowski J. Empathy [in polish]. Warszawa: PWN; 1989.

2Konrath SH, O’Brien EH, Hsing C. Changes in dispositional empathy in American college students over time: a meta-analysis. Personal Soc Psychol Rev. 2011;15(2):180–98.